به گزارش ایمنا محمدرضا شفیعی کدکنی که بیش‌تر به عنوان پژوهشگر، منتقد و استاد زبان و ادبیات فارسی معروف است، یکی از چهره‌های مطرح شعر معاصر ایران به شمار می‌رود که از دهه ۵۰ به جرگه شاعران پیوست و یکی از شاخص‌ترین چهره‌های شعر معاصر ایران زمین به شمار می‌رود.

بیوگرافی محمدرضا شفیعی کدکنی

محمدرضا شفیعی کدکنی در نوزدهم مهرماه ۱۳۱۸ در کدکن از روستاهای قدیمی بین نیشابور و تربت حیدریه به دنیا آمد. شفیعی کدکنی هرگز به دبستان و دبیرستان نرفت و از آغاز کودکی نزد پدر خود (که روحانی بود) و محمدتقی ادیب نیشابوری (ادیب نیشابوری دوم) به فراگیری زبان و ادبیات عرب پرداخت (در هفت‌سالگی تمام الفیهٔ ابن مالک را از حفظ بود) و فقه، کلام و اصول را نزد شیخ هاشم قزوینی (معروف به «فقیه آزادگان») فراگرفت.

وی پس از مرگ شیخ هاشم، تا آخرین مراحل درس خارج فقه را نزد سید محمدهادی میلانی خواند و در این دوره با سید علی خامنه‌ای رهبر کنونی جمهوری اسلامی ایران، هم‌درس بود. او به پیشنهاد دکتر علی‌اکبر فیاض در دانشگاه فردوسی مشهد نام‌نویسی کرد و در کنکور آن سال نفر اول شد و به دانشکدهٔ ادبیات رفت و مدرک کارشناسی خود را در رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه فردوسی، و مدرک دکتری را نیز در همین رشته از دانشگاه تهران گرفت. او مدتی در بنیاد فرهنگ ایران و کتابخانه مجلس سنا به کار اشتغال ورزید و سپس به عنوان استاد دانشکده ادبیات تهران در رشته سبک شناسی و نقد ادبی به کار مشغول شد.

دکتر شفیعی همچنین مدتی را بنا به دعوت دانشگاه‌های آکسفورد انگلستان و پرینستون آمریکا و ژاپن به عنوان استاد به تدریس و تحقیق اشتغال داشت. شفیعی کدکنی از سال ۱۳۴۸ تاکنون استاد دانشگاه تهران است. بدیع‌الزمان فروزانفر زیر برگهٔ پیشنهاد استخدام وی نوشته بود «احترامی است به فضیلت او». شفیعی از جمله دوستان نزدیک مهدی اخوان ثالث، شاعر خراسانی، به‌شمار می‌رود و دلبستگی خود را به اشعار وی پنهان نمی‌کند.

ماجرای مهاجرت شفیعی کدکنی

محمدرضا شفیعی کدکنی روز پنجشنبه ۵ شهریور ۱۳۸۸ تهران را به مقصد آمریکا ترک کرد. این سفر بازتاب وسیعی در مطبوعات ایران داشت. او برای استفاده از یک فرصت مطالعاتی به مؤسسهٔ مطالعات پیشرفتهٔ پرینستون رفت تا در باب تاریخ و تطور فرقهٔ کَرامیه تحقیق کند، و پس از ۹ ماه دوری از میهن، به ایران بازگشت و پس از بازگشت به ایران بر سر کرسی تدریس خود در دانشگاه تهران حاضر شد.

نشان عالی هنر برای صلح شفیعی کدکنی‌

در مهر ۱۳۹۸ در هفتمین دورهٔ جشنوارهٔ بین‌المللی هنر برای صلح، «نشان عالی هنر برای صلح» به سببِ بیش از نیم قرن تلاش در اعتلای فرهنگ و ادب پارسی به محمدرضا شفیعی کدکنی اهدا شد.

آغاز شعر سرودن شفیعی کدکنی‌

شفیعی کدکنی سرودن شعر را از جوانی به شیوه قدمایی آغاز کرد و پس از چندی به سبک نو مشهور به نیما یوشیج روی آورد. با انتشار دفتر شعر در کوچه باغ‌های نشابور نام‌آور شد. آثار شفیعی را می‌توان به سه گروه انتقادی و نظری و مجموعه اشعار خود وی تقسیم کرد. وی با انتشار دفتر شعر در کوچه باغ‌های نشابور نام‌آور شد. شفیعی کدکنی را باید در زمره شاعران اجتماعی دانست، او در اشعار خود تصویری از جامعه ایرانی در دههٔ ۴۰ و ۵۰ خورشیدی را بازتاب می‌دهد و با رمز و کنایه آن دوران را به خواننده نمایانده، دلبستگی و گرایش فراوان به آئین و فرهنگ ایرانی و به خصوص خراسان را نشان می‌دهد.‌

همسر شفیعی کدکنی

دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی در سال ۱۳۴۹ وقتی ۳۱ ساله بود ازدواج کرد، همسرش فارغ‌التحصیل رشته حقوق و از شیفتگان شعر بود؛ حاصل این زندگی سه فرزند است.

آثار محمدرضا شفیعی کدکنی

مجموعه اشعار

• ۱۳۴۴ – زمزمه‌ها
• ۱۳۴۴ – شبخوانی
• ۱۳۴۷ – از زبان برگ
• ۱۳۵۰ – در کوچه‌باغ‌های نشابور
• ۱۳۵۶ – بوی جوی مولیان
• ۱۳۵۶ – از بودن و سرودن
• ۱۳۵۶ – مثل درخت در شب باران
• ۱۳۷۶ – هزارهٔ دوم آهوی کوهی (‌مرثیه‌های سرو کاشمر، خطی ز دل تنگی، غزل برای گل آفتابگردان، ستاره‌ی دنباله‌دار و در ستایش کبوترها)
• ۱۳۹۹ – طفلی به نام شادی

هفت دفتر زمزمه‌ها، شبخوانی، از زبان برگ، در کوچه‌باغ‌های نشابور، مثل درخت در شب باران، از بودن و سرودن، بوی جوی مولیان در مجموعه‌ای به نام آیینه‌ای برای صداها که برگرفته از شعری به همین نام از دفتر بوی جوی مولیان است‌، گردآوری شده است.

آثار نظری و انتقادی و تصحیح و ترجمه

• صور خیال در شعر فارسی
• موسیقی شعر
• تصحیح اسرارالتوحید نوشتهٔ محمد بن منور بن ابی‌سعد بن ابی‌طاهر بن ابی‌سعید میهنی
• تصحیح تاریخ نیشابور نوشتهٔ حاکم نیشابوری
• از مجموعهٔ آثار فریدالدین عطار نیشابوری، انتشارات سخن:
• مقدمه، تصحیح و تعلیقات مختارنامه
• مقدمه، تصحیح و تعلیقات مصیبت‌نامه
• مقدمه، تصحیح و تعلیقات منطق‌الطیر
• مقدمه، تصحیح و تعلیقات اسرارنامه
• مقدمه، تصحیح و تعلیقات الهی‌نامه
• مقدمه، تصحیح و تعلیقات دیوان عطار (هنوز به چاپ نرسیده‌است)
• مقدمه، تصحیح و تعلیقات تذکرةالاولیاء، در دو جلد
• مقدمه، ترجمه و تعلیقات بر آفرینش و تاریخ از طاهربن مطهربن مقدسی در دو جلد، نشر آگاه
• مفلس کیمیا فروش دربارهٔ شعر انوری، انتشارات سخن
• زبور پارسی: نگاهی به زندگی و غزل‌های عطار، نشر آگاه
• تازیانه‌های سلوک: در بارهٔ قصاید سنایی، نشر آگاه
• در اقلیم روشنایی: تفسیر چند غزل حکیم سنایی، نشر آگاه
• شاعر آئینه‌ها: بررسی سبک هندی و شعر بی دل دهلوی، نشر آگاه
• آن سوی حرف و صوت: گزیدهٔ اسرارالتوحید، انتشارات سخن
• از مجموعهٔ میراث عرفانی ایران، انتشارات سخن:
• دفتر روشنایی (دربارهٔ بایزید بسطامی)
• نوشته بر دریا (دربارهٔ ابوالحسن خرقانی)
• چشیدن طعم وقت (دربارهٔ ابوسعید ابوالخیر)
• در هرگز و همیشهٔ انسان (دربارهٔ خواجه عبدالله انصاری)
• درویش ستیهنده (دربارهٔ شیخ جام ژنده‌پیل)
• زبان شعر در نثر صوفیه درآمدی به سبک‌شناسی نگاه عرفانی
• مقدمه، تصحیح و تعلیقات بر حالات و سخنان ابوسعید تألیف جمال‌الدین ابوروح لطف‌الله بن ابی‌سعید بن ابی‌سعد، انتشارات سخن
• ادوار شعر فارسی از مشروطه تا سقوط سلطنت، انتشارات سخن
• زمینهٔ اجتماعی شعر فارسی، انتشارات اختران ۸۶
• قلندریه در تاریخ دگردیسی‌های یک ایدئولوژی، انتشارات سخن ۸۶
• ترجمهٔ تصوف اسلامی و رابطهٔ انسان و خدا، نوشتهٔ رینولد نیکلسون نشر سخن
• تصحیح غزلیات شمس تبریز انتشارات سخن ۸۸
• مقدمه‌نویسی و انتشار تصویر نسخه خطی منظومهٔ علی‌نامه، انتشارات میراث مکتوب ۸۸
• مقدمهٔ تحلیلی و تعلیقات بر دیوان قائمیات، نو یافته‌ترین دیوان شعری مذهب اسماعیلیه، به تصحیح «سید جلال حسینی بدخشانی»، انتشارات میراث مکتوب
• با چراغ و آینه در جستجوی ریشه‌های تحول شعر معاصر ایران، انتشارات سخن، ۹۱
• حالات و مقامات م. امید (مهدی اخوان ثالث)، انتشارات سخن، ۹۱
• شاعری در هجوم منتقدان، نقد ادبی در سبک هندی پیرامون شعر حزین لاهیجی، نشر آگه، ۱۳۷۵
• مقدمه، تصحیح و تعلیقات «مرموزات اسدی در مزمورات داودی» از نجم‌الدین رازی، انتشارات سخن
• رستاخیز کلمات درس‌گفتارهایی دربارهٔ تئوری فرمالیسم روسی، انتشارات سخن، ۹۲
• گزیدهٔ غزلیات شمس، ناشر: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی با همکاری مؤسسهٔ انتشارات امیرکبیر
• ترجمهٔ آوازهای سندباد سرودهٔ عبدالوهاب البیاتی، انتشارات نیل، ۱۳۴۸[۱۰]
• شعر معاصر عرب انتشارات سخن
• این کیمیای هستی (ویراست دوّم در سه جلد)، انتشارات سخن، ۱۳۹۷
• رسوم دارالخلافه یا نقش آئین‌های ایرانی در نظام خلافت اسلامی؛ هلال ابن محسن صابی، تصحیح این متن، نشر کارنامه، ۱۳۹۷

نمونه شعر شفیعی کدکنی

– به کجا چنین شتابان؟

گون از نسیم پرسید

– دل من گرفته زینجا

هوس سفر نداری

ز غبار این بیابان؟

– همه آرزویم اما

چه کنم که بسته پایم

به کجا چنین شتابان؟

– به هر آن کجا که باشد

بجز این سرا، سرایم!

– سفرت به خیر اما

تو و دوستی خدا را

چو ازین کویر وحشت

به سلامتی گذشتی

به شکوفه‌ها، به باران

برسان سلام ما را!