اقبال به چشم دل؛ افزودنی بزرگ بر اقبالیات/ دکتر ضیاءالدین نیر

  علامه اقبال یکی از شاعران بزرگ قرن بیستم است. شخصیت اصلی شعر او نه طبیعت است و نه معشوق زیبا، بلکه شخصیت حرکت و عمل انسان است .

نویسنده کتاب خان حسنین عاقب از جمله دوستداران اقبال در قرن بیست و یکم به حساب می‌آید که در دوران کودکی طعم شعر اقبال را چشیده است.

  دوران کودکی نیز دوران بی نیازی و شوخی می باشد اما با وجود آشنا نبودن با معنای اشعار اقبال ، فضای خانه عاقب به گونه ای بود که دانش آموز کلاس سوم ابتدایی نمی توانست بدون تأثیرپذیری از اقبالیات زندگی کند.

در دهه های سوم و چهارم قرن بیستم، شعر اقبال همه جا مطرح بود. در خانه‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها، اشعار اقبال به زبان کودکان و بزرگسالان بود.

مجموعه ای از اشعار اقبال در کتابخانه ھرصاحب ذوق نگهداری می شد. البته خانواده عاقب نیز از این قاعده مستثنی نبودند. حسنین عاقب هم صاحب بیناست و هم ذوق. او مطالعات عمیقی در ادبیات اردو و فارسی دارد. او علاقه خاصی به اقبال دارد، مقالات او در کتاب مورد بررسی گواه بصیرت و عمق مطالعه اوست. من این کتاب کوتاه را افزوده ارزشمندی بر سرمایه اقبالیات می دانم، هرچند این کتاب یک کتاب تحقیقی واقعی نیست. ارائه‌ای است بیانی و پژوهشی از شخصی که از کودکی با اقبال همراه بوده و در طول سالیان متمادی به شعر اقبال الهام گرفته است.

  اقبال هم شاعر است و هم متفکر:

اقبال نه تنها پیام خود است، بلکه دانش رستاخیز است. کاری که اقبال با شعر خود کرده است در تاریخ شعر مسلمانان بی نظیر است. این منحصر به فرد بودن اقبال، حسنین عاقب را معشوق او کرد. او در جستجوی اقبال به چشمه های فکری اقبال پرداخته و به این نتیجه رسیده است که میان اقبال شاعر و اقبال روشنفکر تفاوتی نیست، بلکه وحدت واقعی است. همراه با منابع دینی در کلام اقبال

  همچنین سقوط تمدن و ظهور و سقوط ملت ها وجود دارد. جریان های تاریخ وجود دارد، جنبش های عصر مدرن و همچنین شمع های اندیشه و خرد وجود دارد.

در کنار آزمایش های علم، مبارزه فلسفه ها و جستجوی گمشده نیز وجود دارد. گفتار چنین عالمی که «اقبال از اقبال آگاہ نیست» سخن عجیبی و متفاوت و منفرد است.

هواداران اقبال گاهی قربانی اغراق می شوند و ابراز ارادت می­کنند. سخنگوي حق اين است كه:

گر تو میخواھی مسلمان زیستن

نیست ممکن جز به قرآن زیستن

نویسنده کتاب همچنین دیدگاه خود را درباره واقعیت نظریه دو ملت اقبال بیان کرده است، برخی از منتقدان می گویند که عشق او به اسلام بر شور و میهن پرستی اقبال چیره شده است. این نکته را فراموش می کنند که اقبال در رعایت عقیده و اعمال اسلام هیچ گونه بی مهری از خود نشان نمی دهد.

  اساساً اقبال آرزوی چنین نظام بین‌المللی را داشت که مبتنی بر برادری و اعتماد انسانی، وفاق و صلح و وفاق متقابل ملت‌ها باشد و در آن عظمت انسان بالا باشد، که در آن برادری فراوان و عشق جهانی باشد. این همان نقطه ای است که آنها سخنگوی ارزش های جهانی می شوند. اقبال دو خائن تاریخ مدرن هند یعنی میر جعفر از بنگال و میرصادق از دکن را نفرین کرده است. اولی به سراج الدوله خیانت کرده بود و دومی به تیپو سلطان خیانت کرده بود.

درباره اقبال بسیار نوشته شده، نوشته می شود و خواهد نوشت. زمان می گذرد، ذهن های متفکر همچنان با سبک جدید خود، افکار اقبال را روشن می کنند.

من این دستاورد حسنین عاقب را که با نام «اقبال به چشم دل» به میان مردم آمده است، دستاورد بزرگی می‌دانم  و از ته قلبم قدردانش هستم.

 دکتر ضیاءالدین نیر رئيس آکادمی اقبال حیدرآباد، هند