محرم و هنرهای آیینی

محرم و هنرهای آیینی

به گزارش روابط عمومی بنیاد جهانی سخن گستران سبزمنش، زیر نظر پروفسور سیدحسن امین عضو مووسس و دبیرکل علمی پژوهشی این بنیاد، با حلول ماه محرم ۱۴۰۱، صدها برنامه مهم فرهنگی هنری نیز در نقاط مختلف کشورهای حوزه تمدنی مشترک ایران فرهنگی اتفاق می­افتد که از آن میان، این برنامه ها در ایران، قابل گزارش است‌:

نخست، فراخوان مسابقات سراسری با سوژه محرم از سوی موسسه فرهنگی هنری ارژنگ به مدیریت پدرام خیال و به داوری استادان فرهنگ و هنر: پروفسور سیدحسن امین، دکتر نادر کریمیان سردشتی، رضا ظرفیان،، عباس رحیمی، مهدی شعرباف، اکبر کهربایی و  محمود خوشنویس،

دوم،  برنامه ویژه «محرم در گلستان»  شامل رونمایی از پرده های تعزیه عصر قاجار و نشست تخصصی پرده خوانی،  در روز اول محرم  مطابق هشتم مرداد ۱۴۰۱ در کاخ گلستان

سوم، سفر گروه نمایشی تعزیه  ( تنها هنر نمایشی بومی حوزه تمدنی ایران بزرگ) به کارگردانی حسن بصیری و تهیه کنندگی امیرمحمد داودپور به کشورهای اروپای شمالی،

چهارم، رونمایی از کتاب هیئت های عزاداری شهر میانه تالیف دکتر سعید سیدصدری از چهره های شناخته شده فرهنگی که خود میراث دار یکی از قدیمی ترین هیئت های عزاداری ترک زبان اند که سالها پیش ذکر آن در ماهنامه کلک ثبت و ضبط شد.

پنجم، رونمایی از کتاب گلشن معنا، آخرین اثر زنده‌یاد استاد دکتر احمد مهدوی دامغانی حاوی اشعار آیینی که با استقبال اهالی ادب و فرهنگ، روبرو شد و ما در اینجا به گزارش این  حرکت فرهنگی می پردازیم.

  مراسم رونمایی اشعار آیینی برگزیده به وسیله استاد مهدوی دامغانی. توام با گرامیداشت وی بود.

 در این مراسم  حضور انبوهی از رجال علمی،  حوزوی و دانشگاهی از جمله دکتر مهدی محقق،، خانم دکتر نوش آفرین  انصاری، دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، سید هادی خامنه ای، پروفسور سیدحسن امین، دکتر سعید واعظ، دکتر شبان شهیدی مودب ، دکتر احمد جلالی، دکتر محمدحسین ساکت و محمود محقق، نشانه ابعاد مختلف شخصیت علمی، دانشگاهی و مطبوعاتی  زنده یاد استاد دکتر احمد مهدوی دامغانی، چشمگیر بود .

   در مراسم این استاد دانشگاه هاروارد که همواره نسبت به پاسداری و تداوم آیین ها و مناسک شیعی حتی در طول چهل سال اقامت در آمریکا تعصبی آگاهانه داشت و به قول خودش روضه خوانی  شده بود که شیعیان دور از وطن را به یاد آیین ها و هویت  برآمده از  فرهنگ شیعی می انداخت،‌ نکات پژوهشی زیادی هم مطرح شد.

در این مراسم، فیلمی از کارنامه  شادروان سید محمود دعایی مدیر فقید روزنامه اطلاعات به نمایش گذاشته شد. سپس، دکتر سید عباس صالحی، مدیر   مؤسسه و روزنامه اطلاعات، ضمن خیر مقدم به ایراد سخنرانی پرداخت و در خصوص جامعیت استاد فقید سخن‌گفت که هم تحصیلات منظم سنتی  وهم تحصیلات عالیه دانشگاهی داشت و توانسته بود با طیف وسیعی از عالمان  و دانشگاهیان ارتباط علمی و قلمی داشته باشد.

 بعد از آن، دکتر مهدی محقق استاد دانشگاه تهران و عضو فرهنگستان، به ذکر خاطراتی از خویشاوندش دکتر مهدوی دامغانی پرداخت و گفت: این دو‌نفر، قبل از ورود به دانشگاه، همراه سیدمحمدرضا علوی تهرانی و شیخ محمدرضا ترابی و سید موسی عرب از طلاب مدرسه سپهسالار قدیم بودند که در آن زمان مدرس والا مقامش میرزا مهدی آشتیانی بود و  بعد ها مهدی حایری یزدی و سید علینقی امین مدرس آن مدرسه شدند.

در این مراسم که با حضور شخصیت های دانشگاهی و حوزوی در تهران و با مشارکت و همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، بنیاد دایرة المعارف اسلامی،  موسسه میراث مکتوب، دفتر حضرت الله العظمی سیستانی، آستان قدس رضوی، رادیو فرهنگ و دیگر سازمان های علمی و فرهنگی کشور برپا شد، چند تن از ادیبان برجسته کشور سخنرانی کردنند.

 در ادامه این  یاد بود ،رونمایی از آخرین اثر استاد با عنوان «گلشن معنا (ترجمه مجموعه ای از مدایح معصومان شیعه)» چاپ شده توسط مؤسسه انتشارات اطلاعات ماندگار ترین بخش این حرکت فرهنگی بود که جنبه پژوهشی و تخصصی داشت.

در ادامه این مراسم، پروفسور سیدحسن امین ،در معرفی و نقد آکادمیک کتاب گلشن معنا گفت: من از ارادتمندان استاد مهدوی دامغانی ام و هرچند در مجله ایرانشناسی دکتر جلال متینی و محله ره آورد حسن شهباز، احتجاجات و مناظراتی با ایشان داشته ام، به تضلع ایشان در سمعیات و  تسلط ایشان در زبان و ادبیات فارسی و عربی اذعان دارم و مراتب تقید و در پای بندی ایشان به سنت سلف صالح و دفاع ایشان از حریم تشیع را  بسیار ارج می نهم. نمونه این خدمت به فرهنگ شیعی نیز آن است که استاد مهدوی دامغانی در این کتاب آخرین خود، اشعاری را که شاعران بزرگ عرب در مدح و ستایش پیامبر اسلام و پیشوایان تشیع  از امام علی و حضرت زهرا گرفته تا امام دوازدهم و حضرت عباس  سروده اند، گلچین کرده و به فارسی ترجمه کرده اند. اما این مجموعه نفیس از جهت علمی خالی از نقد نیست. برای مثال،  استاد مهدوی دامغانی شعر ابونواس در مدح امام رضا به خواهش مأمون عباسی را بدون ذکر مأخذ  در این کتاب نقل کرده و بعد ترجمه منظوم فارسی آن اثر ابن یمین فریومدی را هم باز بدون ذکر مأخذ در صفحات ۱۴۹ تا ۱۵۰ کتاب آورده اند. در حالی که این مطالب را استاد سید علینقی امین‌ بیش از پنجاه سال پیش، دقیقا با ذکر منابع و مراجع در کتاب تاریخ سبزوار  ذکر  و با تحقیقات عالمانه ارائه کرده است که کتاب مزبور به خط مولف عیناً چاپ‌ عکسی شده و از طریق دایره المعارف ایرانشناسی منتشر شده است.

 استاد  سید علینقی امین، در ذیل شرح حال این یمین فریومدی در صفحات ۲۵۳ تا ۲۶۰ یعنی در هشت صفحه در کتاب تاریخ سبزوار، تحقیقات عالمانه ارزشمندی با ارجاع به منابع کرده است که به خلاف انتظار در کتاب گلشن معنا، هیچ نشانی از آن ارجاعات و استنادات و اجتهاد های ادبی دیده نمی شود، از جمله:

۱ استاد سید علینقی امین در صفحه ۲۵۴   با نقل مستقیم از کتاب عیون اخبار الرضا تالیف ابن بابویه قمی،  اصل متن عربی اشعار ابونواس را در مدح امام رضا  آورده است ، در حالی که استاد مهدوی دامغانی هیچ منبعی برای شعر ابونواس ذکر نکرده است.

۲ استاد سید علینقی امین در صفحه ۲۵۳ کتاب خود، ترجمه منظوم ابن یمین از شعر ابونواس را دقیقاً از قول قاضی نورالله شوشتری در مجالس المومنین به نقل از تذکره دولتشاه سمرقندی ذکر کرده است و لذا اولین کسی که به ترجمه شعر ابونواس از سوی ابن یمین متوجه شده است، قاضی نور الله شوشتری است؛ در حالی که در کتاب گلشن معنا بدون ذکر این سوابق، ممکن است به ذهن خواننده چنین متبادر شود که کشف این ترجمه فارسی منظوم از مدحیه ابونواس، نتیجه تحقیقات و استنباط مترجم منثور آن استاد مهدوی دامغانی است‌ عدد اثبات تاریخ دقیق سال وفات ابن یمین به اختلاف بین ضبط تاریخ مجمل ‌فصیحی خوافی و مجالس المومنین شوشتری تصریح کرده و با استناد به منابع مختلف از جمله تاریخ مجمل فصیحی، مجمع الفصحای هدایت،  تاریخ قومس رفیع،‌ تاریخ ادبیات رضازاده شفق و … تاریخ  ۷۶۹ هجری قمری مضبوط در مجمل فصیحی را راجح و صحیح و تاریخ ۷۵۴ هجری قمری  مضبوط در مجالس المومنین را سهو القلم مولف با اشتباه  نسخه نویسان شناسانده است ،در حالی که استاد مهدوی دامغانی فقط با ذکر قرن هشتم هجری به عنوان زمان زندگی ابن یمین خود را از این اختلاف نظر ها رهانده است.

پروفسور سیدحسن امین ادامه داد که به رغم این موارد، ارزش کتاب in از بخش فیلم مستندی که از این استاد فرزانه توسط مهدیه فیلادلفیا در امریکا تهیه  شده است، بسیار لذت بردم و  برپایی نمایشگاهی از آثار منتشرشده این استاد فقید، هم از دیگر برنامه های ارزنده این مراسم بود که همه به نیکی انجام شد و خوشحالیم که حق ایشان دست کم در این مرحله ادا شد.