تماس: [email protected]
مقدمه
جامعه شناسی رفتار، کردار و تعاملات افراد جامعه را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهد جوامع به تناسب مکان و زمان دارای ارزش ها و هنجارهای متفاوتی می باشند. که باید از نظر تاریخی و در جهان اجتماعی مورد ارزیابی قرارگیرند تا فرآیند تغییر و تحول و میزان جامعه پذیری آن بخصوص در مقوله گفتمان حوزه هنری مثل اشعار و ادبیات در فرهنگ ها، افکار و اذهان عمومی تطبیق – توصیف و تبیین شود. توانمندی ها و ذوق هنری اشعار شاعر فرهیخته، ستاره ادب فارسی، سخنور و گوهر چرخ ادب پروین اعتصامی در ندای بیداری و سازندگی، مبارزه با ظلم و ستم و بی عدالتی، تعلیم و تربیت اخلاق در حوزه های جامعه شناختی دینی، سیاسی، فرهنگی، عشق، زنان، معرفتی هنر با قدرت تخیل، تمثیل و با توجه به شرایط زمانی این شاعر همچنین میزان تأثیرگذاری و تأثیر پذیری آن، مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته و ارائه می گردد.
کلیدواژه:
جامعه شناختی، اشعار، تغییر و تحولات اجتماعی پروین اعتصامی
سیر تحولات سیاسی و اجتماعی دوران حیات پروین اعتصامی
الف. تحولات سیاسی و اجتماعی جهان در دوران حیات پروین اعتصامی
ازسال 1285 ش ( 1907 م ) تا 1320 ش (1941 م ) دوران حیات شاعر فرهیخته ایرانی پروین اعتصامی دارای رویدادهای مهم و پرتنش در حوزه های مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بوده است.
ترویج و اشاعه فمینسیم ( جنبش عدالتخواهی زنان ) اومانیسم ( رویکردی دنیوی ) سکولاریسم (جدایی دین از سیاست) لیبراسیم ( آزادی اقتصادی و توجه به خواست های مردم) بحران معرفتی و معنوی دینی و توجه به جنبه ها و رویکردهای طبیعی و تجربی جامعه شناسی تبیین اکوست کنت سرلوحه تحولات اجتماعی، و نظریه های جامعه شناسی در اروپا و سرآغاز بیداری در سایر کشورهای در حال توسعه بوده است.
تقابل تفکرات راستگرایی ( سرمایه داری ) با چپ گرایی سوسیالیسم در فرانسه وکشورهای اروپایی، بروز انقلاب ها ( انقلاب روسیه 1917 ) و ظهور دیکتاتورها و حکومت های توتالیتری ائدلوژیکی در بسیاری از کشورهای اسلامی و افریقایی، مثل سقوط امپراطوری عثمانی، مصر و استقلال کشورهای مثل استرالیا از انگلستان(1901) و استقلال کوبا از مستمره امریکا 1902، جنگ جهانی اوّل (1914 ) جنگ جهانی دوّم 1941، پیشرفت های علمی از جمله سفر به فضا، اختراع هواپیما، 1903 ( برادران رایت)، کشف اتم و نظریه نسبیت انیشتن، ظهور و ساخت فیلم های صامت و ناطق دردهه اوّل قرن بیستم، توسعه و گسترش راه آهن، انقلاب صنعتی، تبدیل فئودالیسم به کاپیتالیسم، همچنین رکود و بحران های بزرگ اقتصادی ( 1929 ) از جمله تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بوده که در اشعار شاعر فرهیخته پروین اعتصامی تأثیرگذار و متبلور می باشد.
ب. تحولات سیاسی واجتماعی ایران در دوران حیات شاعر فرهیخته پروین اعتصامی
دوران حیات پروین اعتصامی در ایران پرچالش ترین دوران تاریخی ایران بوده که فراز و نشیب ها، بحران ها و جنگ و ظلم و ستم های داخلی و خارجی برای مردم ازجمله جنگ های جهانی و مشروطه درایران بوده است.
قرارداد 1907 و تقسیم ایران به سه قسمت شمال برای روسیه و جنوب برای انگلیس، به توپ بستن مجلس توسط محمد علی شاه ( دوران استبداد صغیر)، مقاومت مردم تبریز توسط دو تن از مجاهدین ستارخان خان و باقرخان و حمایت علما و مراجع تقلید از مشروطه خواهان و فتح تهران. تشدید اختلافات و درگیری بین احزاب اعتدالیون ( مذهبیون) با دمکرات ها ( غرابگرایان ) در نهایت اعدام شیخ فضل الله نوری و ترور سید عبدالله بهبهانی از رهبران مشروطه با فرار تقی زاده به اروپا. تهدید های مکرر روسیه، انگلیس و آمریکا، قیام زنان با شعار یا مرگ یا استقلال و حمله به مجلس، پروژه جنگ جهانی اوّل (1914/م ) (1293 / ش) و حمله متفقین به ایران، سرکوب مقاومت ها عشایر تنگستان و رئیس علی دلواری در بوشهر، انعقاد قرارداد 1919 وثوق الدوله و تحت الحمایگی ایران از سوی دولت انگلیس، کودتای 1299و روی کار آمدن رضاخان در سال 1302 یا با مخالفت مدرس و نظامی و امنیتی شدن کشور، تضعیف و تخریب ارزش های دینی تحت عنوان اصلاح و تجدد گرایی، کشف حجاب ( 1314 ) و اعتراضات مردم در مشهد و علماء درشهرهای مختلف ، بروز جنگ جهانی دوّم در سال 1320 / ش 1941/ م و اشغال ایران توسط ارتش شوروی و انگلیس با بر کناری و تبعید رضاخان، پیمان سعد آباد بین ایران، عراق ، ترکیه، افغانستان و واگذاری کوه های آرارات به ترکیه و اروند به عراق و سرانجام به سلطنت رسیدن محمد شاه پهلوی از رویداهای مهم دوران تاریخی حیات پروین اعتضامی بود که در مبانی جامعه شناسی اشعار اوکاملاً مشهود و ملموس می باشد بطوری که سبک اشعار ایشان بر اساس جامعه شناختی کارل مارکس بصورت مناظره ای و انتقاد از وضعیت موجود برای رسیدن به وضعیت مطلوب در جامعه می باشد.
ج. تحلیل کلی تحولات جهانی و ایرانی دراشعار پروین اعتصامی
روحیه ظلم ستیزی، مخالفت با ستمگران وحامی مظلومین و ستم دیدگان یکی از نقاط قوت و بارز ادبیات ایشان بوده که به صورت تخیلی و تمثیلی در اشعار او به وضوح نمایان است البته شاگردی و تلخیص از اشعار علی اکبر دهخدا و ملک الشعرای بهار از دیگر ویژگی های مبارزه با خفقان و ظلم وستم آن دوره بوده است شرایط بحران، آشوب ها و چالش های جهانی و بخصوص دو جنگ جهانی اوّل ودوّم و تأثیرگذاری آن در فقر و فلاکت مردم ایران کاملاٌ در اوضاع اجتماعی و در تصویر جامعه در اشعار او مشهود است امّا آنچه که مهم می باشد او همواره به آینده امیدوار بوده و همیشه متدین و معتقد به اصول اولیه دین اسلام بوده است که در ذیل جنبه های مختلف اشعار ایشان درحوزه های مختلف جامعه شناختی را بیان خواهیم نمود.
نقد جامعه شناختی شعر پروین اعتصامی
- جامعه شناختی دینی در اشعار پروین اعتضامی
گسترش سکولارسیم پنهان و آشکار ( جدایی دین از سیاست ) در کشورهای اسلامی و پیدایش نهضت جدید پروتستانیسم و تفکر اومانیسم درفرهنگ غرب و اصالت بخشیدن به انسان دنیوی بطوری که هنراز حالت قداست تبدیل به جنبه های جسمانی و مبتذل گردید امّا نگاه و نگرش فطرت الهی انسان و مبارزه با هواهای نفسانی و تمالات طبیعی در اشعار تصویر جامعه آن زمان پروین اعتصامی در مذمت از دلشیفتگی به امور دنیوی می باشد.
پروین هیچ گاه دنبال هوا و هوس نبود علاوه مخالفت با هنر مبتذل مدرن و هرزه گویی همواره در اشعار خود به دنبال کمال و انسانیت بوده او پیام خود را در کلام فطرت خداگرایی برخلاف اومانیسم و کمونیست سرودند او معتقد به روز قیامت و زندگی پس از مرگ بود واین قطعه را برای سنگ مزار خودش سروده است.
| صاحب آن همه گفتار امروز | سائل فاتحه و یاسن است | |
| دوستان به که ز وی یاد کنند | دل بی دوست دلی غمکین است |
و درجای دیگر با تفکیک غرائز حیوانی با ارزش های اخلاقی در سایه اعتقادات آوره است
| اگرزین خاکدان پست روزی برپَری بینی | که گردون وگیتی هاست مَلک آن جهانی را |
او درمورد هدفدار بودم نظام آفرینش گفته:
| نیست بازی کارحق خود را مباز | آنچه بردیم از تو باز آوریم باز | |
| قطره ای کزز جوبیاری می رود | از پی انجام کاری می رود |
این بیت اشاره به سوره بقره آیه 8 می باشد که خداوند متعال می فرمایند
وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِينَ (۸) و از میان مردم کسانی هستند که ادعای ایمان به خدا را دارند و ایمان به روز قیامت، درحالی که ایمان واقعی نیاوردند و مومن نیستند.
در رابطه با قدرت خداوند متعال با ذکر داستان حضرت موسی و مادرش می گوید:
| رودها از خود نه ظغیان می کنند | آنچه می گوئیم ما آن می کنند | |
| ما به دریا حکم توفان می دهیم | ما به سیل وموج فرمان می دهیم |
او همچنین در مذمت از ظلم وستم وکیفرخواست خداوند متعال از ستمکاران و بیداد گران جامعه این گونه سروده است
| سختی کشی ز دهر چوسختی به خلق | درکیفرفلک غلط و اشتباه نیست | |
| تیره دلان را چه غم از تیرگی ست | بی خبران را چه خبر از خداست |
البته او با اشاره به لطف خداوند متعال داستان حضرت موسی و مادرش را با تعبیری از ابعاد توحید ذاتی و توحید افعالی با بیانی شیوا بازگونموده است.
| مادر موسی چون موسی را به نیل | در فکند از گفته ی رب جلیل | |
| خود ز ساحل با حسرت نگاه | گفت کای فرزند خَرد بی گناه | |
| گرنیارد ایزد باکت به یاد | آب خاکت را دهد ناگه به باد |
لذا پروین اعتصامی علیرغم ترویج و گسترش تفکراومانیستی، لیبراسیی وسکولاریستی در جامعه همچنان معتقد و پایبند به ارزش های دینی واخلاقی بوده است
- جامعه شناختی سیاسی دراشعار پروین اعتصامی
جامعه شناسی سیاسی به تحلیل پدیده های سیاسی و رابطه میان جامعه با ساختار قدرت سیاسی می پردازد علیرغم فراز و نشیب های سیاسی دوران تاریخ حیات پروین اعتصامی از قبیل مخالفت مشروطه، تسخیر تهران و به قدرت رسیدن رضاخان همچنین جنگ های جهانی اوّل و اشغال ایران توسط روسیه و انگلیس بروز انقلابات در روسیه و بیداری کشورهای اسلامی، او بخوبی و با شجاعت ظلم و ستم آن دوران را اینگونه بیان می کنند.
| مردم این محکم اهریمنند | دولت حکّام ز غصب و ریاست | |
| آنکه سحر، حامی شرع است و دین | اشک یتیمانش ، گه شب غذاست |
او در ادامه مردم را دعوت به احقاق حقوق خود وبی باکی و مباررزه با ظلم و ستم می کنند.
| از حقوق پایمال خویشتن کن پرسشی | چند می ترسی زهرخان و جناب ای رنجبر | |
| جمله آنان را که چون زالو مکندت خون بریز | و ندران خون دست و پائی خضاب ای رنجبر |
در مثنوی شکایت پیرزن از حاکم ستمگر چنین آورده شده است
| دزدم لحاف برد و شبان گاو پس نداد | دیگر به کشور تو امان و پناه نیست | |
| حکم دروغ دادی و گفتی حقیقت است | کار تباه کردی و گفتی تباه نیست | |
| صد جور دیدم از سگ و دربان به درگهت | جز سفله و بخیل درین بارگاه نیست | |
| ویرانه شد ز ظلم تو، هر مسکن و دهی | یغماگر است چون تو کسی پادشاه نیست |
و در جایی دیگر به دزدی صاحبان قدرت اشاره می کند می گوید
| دزد اگر شب گرم یغما کردنست | دزذی حکام، روز روشن است |
او صاحبان قدرت و حاکمان ظالم را نصحیت می کند که منتظر عواقب ظلم و ستم و قهر خداوند متعال و روزگار باشید
| بنای محکمه ی روزگار بَرستم است | قضا چه حکم نرسید، چه داوری گواه |
| تو غافلی و سپهر گردان را | فارغ ز فسون و فتنه پنداری | |
| معماری عقل چون نپذرفتی | در مَلک تو جهل کرد معماری | |
| پرگار زمانه بر تو می گردد | چون نقطه تو در حصار پرگاری |
| به تیغ مردم آزاری چرا دل را بفرسایی | برای پیکرخاکی چرا جان را برنجانی |
| پیش که مظلوم بُرد داوری | فکر بزرگان، همه آرزوهوی است | |
| ما فقرا، از همه بیگانه ایم | مرد غنی با همه کس آشناست |
پروین به عناوین مختلف در اشعار خود از ظلم و ستم صاحبان قدرت (حکام ) سخن به میان آورده و مردم را به مبارزه با آن البته با آگاهی و تفکر فراخوانده است که بعلت کثرت ابیات از بازگویی بسیاری از آنها صرف نظر می کنیم.
- جامعه شناختی فرهنگی در اشعار پروین اعتصامی
جامعه شناختی فرهنگی به تحلیل آداب ورسوم- فولکلورها، اعتقادات در رفتار وکردار گروه ها، سنن، زبان ، جنبه های روحی وروانی ، عاطفی و اجتماعی حاکم بر جامعه می پردازد مجموعه اشعار پروین در قالب مسمط ها، مثنوی، غزل، قظعه و قصیده ها از زبان حیوانات مثل طوطی، آهو، مار ، موش، گرگ، سگ و روباه و جامدات مثل کوه وکاه، کاخ، برف، آتش شمع، کل وخاک- دکان یا کرباس و الماس وگنج و…… انسان ها مثل پدر، مادر، کودک، پیر زن، اشک یتیم، توانا و ناتوان، دزد و فقر و حاکمان و….. به بیان فرهنگ ها – تاریخ – سنن و آداب ورسوم پرداخته و جنبه های مادی ومعنوی و مثبت و منفی ( محاسن ومعایب ) آنها به زبان ساده وشیوا بیان پرداخته است.
| دانش چو گوهریست که عمرش بود بها | باید گران خرید که ارزان نمی شود| | |
| آنکس که همنشین خرد شد، ز هر نسیم | چون پر کاه بی سر و سامان نمی شود |
| وارث ملک سیلمان نتوان خواندن | هرکسی را که در انگشت بود خاتم |
این بانوی فرهیخته سعادت فردی را در گروه سعادت جامعه و رشد و پویایی فرهنگ می دانست و به دنبال احیای ارزش های اسلامی و ایرانی برای رساندن فرهنگ جامعه به مدینه فاضله بود.
| پروین نشان دوستی وراستی است | هرگز نیازمرده کسی را مدار دوست |
او در اشعاری با عناوین ی گربه، خفاش، گوهر وسنگ ، گل وشنبم، گل پژمرده، تهیدست سپید و سیاه، شاهد و شمع، درتعزیت پدر، مرغ زیرک، شیفته گیتی، گفتار وکردار، شیفته گیتی، دزد خانه، دکان ریا – آئین آینه، کوتاه نظر و …. عناصر و ترکیب فرهنگی را با طرافت و جذابیت خاص بیان نموده است.
- جامعه شناختی عشق در اشعار پروین اعتصامی
جامعه شناسی عشق به رابطه عاطفی اجتماعی، احساس وادراک، دلبستگی، عشق ورزی کارکردهای عشق ورابطه آن با جامعه می پردازد بطوری که امیل دورکیهم معتقد است لازمه پیشرفت یک جامعه همبستگی ، عشق و امید، دوستی و صمیمیت بین افراد جامعه می باشد.
پروین اعتصامی علیرغم داشتن ناملایمات اجتماعی و خانوادگی ( طلاق از همسر ) همواره بجای نا امیدی مردم را دعوت به عشق و امید در زندگی می کرده است.
| ای خوشا مستانه سردرپای دلبر داشتن | دل تهی ازخواب و زشت چرخ اخضر داشتن | |
| نزد شاهین محبّت بی پرو بال آمدن | پیش باز عشق آئین کبوتر دانستن |
| عشق حق در من شرار افراخته است | من چه میدانم که رستم سوخته است |
تأکید بر امید ودوری از نامیدی:
| دلی شاد دارم با پیامی | نشانم پرتوی را با ظلامی | |
| عروس وقت را آرایش از ماست | بنای عشق را پیدایش از ماست |
پروین عاشق معنویت وارزش های انسانی و ملکوتی بود او عشق واقعی را در عشق به خدا ودوری از زشتی ها ورسیدن به نیکی ها و رسیدن به خالق هستی می داند
| کتاب عشق جز یک ورق نیست | در آن هم نکته ای جزنام حق نیست | |
| در اینجارمز، عشق بازی است | بجز این نقش، هرنقشی مجازی است |
| ای نهال آرزو، خوش زی که بار آورده ای | غنچه بی باد صبا، گل بی بهار آورده ای | |
| باغبانان تو را امسال سال خرمی است | زین همایون میوه هر شاخسار آورده ای |
| خرم آن کسکه در این محنت گاه | خاطری را سبب تسکین است |
- جامعه شناسی زنان در اشعار پروین اعتصامی
جامعه شناسی زنان مطالعات نقش زنان در اجتماع، خانواده و نقش او در زندگی و جامعه را مورد تحلیل و بررسی قرار می دهد با عنایت به رشد فمینسیم جهانی و کشف حجاب در سال 1314 در ایران علیرغم بی مهره ها به زنان از نگاه مذهبیون افراطی و روشنفکران اومانیستی او نسبت به زنان به عنوان رکن اصلی جامعه و خانواده حرمت ویژه ای قائم بوده و نقش آن را در تربیت کودکان و مکمل بودن آنان برای به کمال رساندن مردها در اشعاری تحت عنوان فرشته ی انس چنین می سراید.
| در آن سرای که زن نیست انس و شفقت نیست | در آن وجود که دل مرد ،مرده است روان | |
| به هیچ مبحث و دیباچه‌ای، قضا ننوشت | برای مرد کمال و برای زن نقصان | |
| زن از نخست بود رکن خانهٔ هستی | که ساخت خانه بي پاي بست و بي بنيان | |
| وظیفه زن و مرد، ای حکیم، دانی چیست. | یکی است کشتی و آن دیگری است کشتی بان | |
| چو ناخداست خردمند و کشتی اش محکم | دگر چه باک ز امواج و ورطه و طوفان |
نقش زن در هدایت جامعه:
| زن ار به راه متاعب نمی گداخت چون شمع | نمی شناخت کس این راه تیره را پایان |
نقش زیبایی و جلو گیری زن از ورود شیطان به دل ها با آرایش و زیور آرایی او:
| فرشته بود زن، آن ساعتی که چهره نمود | فرشته بین، که برو طعنه میزند شیطان | |
| نه سبزه ایم که روییم خیره بر جر و جوی | نه مرغکیم، که باشیم خوش بمشتی دان | |
| نه بانوست که خود را بزرگ می شمرد | به گوشواره و طوق و بیاره ی مرجان | |
| چو آب و رنگ فضیلت به چهره نیست چه سود | ز رنگ جامه زربفت و زیور رخشان |
پروین با لطافت خاص نقش و اهمیت زن در جامعه و آینده را در مبارزه با هوی و هوس نفسانی و دوری از خودنمایی زن در جامعه و صداقت و پاکدامنی او در جلوگیری از نفس شیطان در دل ها شمرده است وظیفه آنان را بخوبی در اشعار متعدد ترسیم کرده است.
- جامعه شناختی معرفتی در اشعار پروین
این جامعه شناسی به مطالعه روابط بین اندیشه و تفکر انسان و زمینه های اجتماعی از نظر فلسفی و روانی می پردازد ( رابطه فکر وجامعه ) میزان مشارکت انسان در حیات اجتماعی و تأثیر بر معرفت و اندیشه و فرهنگ جامعه را مورد تحلیل و بررسی قرار می دهد که بیشتر آمیخته با فلسفه و عرفان می باشد. بخش عمده ای از اشعار پروین اعتصامی مبتنی بر جهان هستی مباحث عرفانی و ارتباط انسان با طبیعت و خصوصیت ذاتی و فطرتی انسان هاست.
| ای دل عبث مخور غم دنیا را | فکرت مکن نیامده فردا را | |
| به باغ نظم كه هر سو، گل و بهارى بود | نهال طبع مرا نيز برگ و بارى بود |
پروین سعادت را در رفاه و امور مادی نمی پندارند بلکه معتقد به حکمت زندگی و عرفان و جاودانگی خارج از ظواهر دنیوی می داند.
| عارفان، از جهل رخ برتافتند | تار و پودی چند در هم بافتند | |
| عنکبوت، ای دوست، جولای خداست | چرخه‌اش می گردد، اما بی صداست |
او دوری انسان از حقیقت را مذمت کرده و همت عنکبوت در پیمودن هدفمند خداشناسی را ستوده است پروین اشعار جامعه شناسی معرفتی را از مولوی، حافظ و سعدی اقتباس کرده و بکارگیری عقل و دانش و دل را در رسیدن به جایگاه واقعی انسانیت برای رسیدن به کمال، الهام از فلاسفه مشاء ابن سینا و اشراق و سهروردی و فارابی را شرط اصلی دانسته و ناسپاسی انسان ها در معرفت شناختی را مسیر انحراف می داند
| ما بسی گم گشته، باز آورده‌ایم. | ما، بسی بی توشه را پرورده‌ایم | |
| میهمان ماست، هر کس بینواست | آشنا با ماست، چون بی آشناست |
- جامعه شناختی هنر در اشعار پروین اعتصامی
جامعه شناسی هنر به مطالعه میزان زیباشناسی هنر و رابطه آن با عواطف و احساسات جامعه و میزان تأثیرگذاری هنر در طول تاریخ در جوامع می پردازد و ارتباط متقابل بین جامعه و هنر و برعکس را بررسی و تحلیل می کندکه جامعه شناسانی مثل ماکس و بر، فوکویاما، بوردیو و مکتب انتقادی فرانکفورت به تفسیر به نقش و اهمیت هنر در فرهنگ پرداخته اند
پروین در غزل – قصیده – مثنوی و قطعات شعری یک اسلوب هنری بسیار با ارزشی ارائه نمودند که نشانگر استعداد و توانایی ها او در خلق آثار هنری اشعارش می باشد.
او با خود آگاهی و ذوق هنری توانسته تصویری از انسانیت، اخلاق، سیاست ، تواضح، دین، حکومت، سعادت، قیامت، وحدانیت الهی، جوانی، زندگی، عشق، فقر فرهنگ، تغییرات اجتماعی و حتی انحرافات اجتماعی با جملات وکلمات نافذ در اذهان عمومی جامعه القاء و فرهنگ سازی نمایند والگویی برای هنرمندان و شاعران در خلق تصورات ذهنی در قالب شعر بوجود آورد.
او در اشعار زیبای ” آتش دل” نقش و اهمیت هنر در جامعه با مناظره کل لاله با نرگس را بخوبی به تفسیر کشیده است
| به لاله نرگس مخمور گفت وقت سحر | که هر که در صف باغ است صاحب هنریست | |
| هنرنمای نبودم بدین هنرمندی | سخن حدیث دگر، کار قصه ی دگریست | |
| خوش آنکه نام نکویی به یادگار گذاشت | که عمر بی ثمر نیک، عمر بی ثمریست | |
| کسی که در طلب نام نیک رنج کشید | اگر چه نام و نشانیش نیست، ناموریست |
او در استفاده از آذقه های ملک سلیمان با زیبایی خاص هنری اهمیت قناعت و سعادت آدمی را بیان می کند
| به تندی گفت:کای مسکین نادان | چرایی فارغ از ملک سلیمان | |
| بگفت: از سور، کمتر گوی با مور | که موران را، قناعت خوش‌تر از سور |
هنر نمایی پروین اعتصامی اگر چه برگرفته از تربیت پدر و شاگردی علی اکبر دهخدا و محمد تقی بهار ملک الشعراء بود و لیکن استفاده از تخیل و تمثیل ها دراشعار او نشانگر یک استعداد ذاتی و حافظه خارق العاده ای بوده است که این توانمندی و استعداد ها را در او شکوفا کرده بود.
جامعه شناختی اشعار پروین اعتصامی را می توان درحوزه های اقتصادی، آموزش وپرورش، تعییرات اجتماعی، انحرافات اجتماعی، ادبیات، نابرابری های اجتماعی و حتی شهری و روستای، جوانان و نوجوانان، و جامعه شناسی احساسی نیز مورد واکاوی و کاوش قرارداد که مجال پرداختن به آنها در این مقاله با این فرصت محدود امکان پذیر نمی باشد ولیکن حوزه جامعه شناختی اشعار وزین و شیوا و جذاب پروین اعتصامی بسیار وسیع و گسترده بود که ان شاءالله در فرصت های بعدی قابل ارائه خواهد شد.
به امید پاسداشت و نیکو داشت مقام شاعر فرهیخته پروین اعتصامی در اولین همایش ملی که با همکاری ارگان ها و سازمان های فرهنگی برگزار می گردد.
از زحمات متولیان همایش جناب دکتر نوروزوند و هئت محترم داوران همایش تقدیر و تشکر می کنیم.
منابع و مأخذ:
- آرین پور، یحیی، ( 1372 ) از صبا تا نیما، تهران. انتشارات زوار
- اعتصامی. ابوالفتح ( 1353 ) تهران، مجموعه مقالات و قطعات اشعار پروین.
- برهانی، سید محمد، ( 1385 ) جهان بینی توحیدی در شعر پروین اعتصامی، تهران، انتشارات نسل نو اندیش،
- پروین اعتصامی مجموعه اشعار ( 1387 ) تهران، انتشارات نگاه، چاپ چهارم
- جلالی پنداری، یداله، ( 1370 ) گزینه اشعار پروین، تهران، انتشارات مروارید
- درودیان، ولی اله، ( 1387 ) دیوان پروین اعتصامی، تهران، انتشارات نشرنی چاپ پنجم
- موسوی گرمارودی، سید علی، ( 1395 ) گزینه شعر پروین اعتصامی، تهران، انتشارات هرمس چاپ دوم
- موسوی بجنوردی، سید کاظم، ( 1377 ) دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، انتشارات مرکز دایره المارف اسلامی
- نمینی، حسین، ( 1386 ) جاودانه پروین اعتصامی، تهران، انتشارات کتاب فرزان
- یوسفی، غلامحسین، ( 1359 ) بوستان، تهران، انتشارات خوارزمی
نویسندگان:
صفی اله ملکی دکترای جامعه شناسی
رحیمه انفرادی اصل کارشناس فرهنگی تربیتی
