تماس: [email protected]
زنده یاد “مرتضی کلانتریان” حقوقدان، قاضی، وکیل، نویسنده و مترجم ایرانی، زاده‌ی سال ۱۳۱۱ خورشیدی در تنکابن، که بسیاری از آثار بزرگ ادبی را برای نخستین‌بار به زبان فارسی ترجمه کرده بود.
وی پس از پایان تحصیلات متوسطه، در رشته حقوق مشغول به تحصیل شد؛ و پس از دریافت مدرک کارشناسی در ایران، در دانشگاه پاریس دکترای حقوق گرفت و پس از بازگشت به ایران در مقام قاضی دادگاه مشغول به کار شد؛ و پس از بازنشستگی به شغل وکالت روی آورد؛ اما وکالت را نیز ادامه نداد و به ترجمه‌ی متون ادبی و حقوقی روی آورد.
او می‌گفت: “علاقه‌ی من به ادبیات از مطالعه کتاب‌های چاپ انتشارات پنگوئن شروع شد و آن موقع اکثر آثار متعلق به آمریکا و انگلیس (بریتانیا) بود […] این ادبیات نخست مرا جذب کرد تا وقتی که وارد فرانسه شده و با ادبیات فرانسه و نویسندگانش آشنا شدم، چون خواندن آثار به زبان اصلی یک حالت دیگری به آدم می‌دهد، یک نوع آلودگی خاصی به آن زبان و ادبیات ایجاد می‌کند و انسان را دچار خودش می‌کند.”
او به غیر از ترجمه‌های ادبی، ترجمه‌های حقوقی و فلسفی بسیار مهمی نیز داشته است؛ مانند:
– مرگ کثیف نوشته‌ی پی‌یر-ژان رمی
– رؤیا و تاریخ؛ آمریکا در دو قرن نوشته کلود ژولین روزنامه‌نگار فرانسوی
– حقوق بین‌الملل در جهانی نامتحد و نقش زور در روابط بین‌الملل نوشته آنتونیو کاسسه حقوقدان ایتالیایی
– بررسی یک پرونده قتل زیر نظر میشل فوکو
– بشریت و حاکمیت‌ها؛ سیری در حقوق بین‌الملل نوشته مونیک شمیلیه ژانرو
– ادبیات و حقوق و فلسفه حقوق نوشته میشل تروپه حقوقدان فرانسوی
– اندیشه‌های حقوقی نوشته فیلیپ مالوری
– رساله‌ای کوچک درباره‌ی فضیلت‌های بزرگ از آندره کنت-اسپونویل فیلسوف فرانسوی
– یک رأی داوری و دو نقد نوشته رنه ژان دوپونی، ژان فلاوین لالیو و فرانسوا ریگو.
اما مهمترین ترجمه او قرارداد اجتماعی نوشته ژان-ژاک روسو است.
▪︎ سایر برگردان‌ها:
– لطف دیررس نوشته آلن پیتون، ۱۳۴۸، (نخستین ترجمه و با کمک عبدالله توکل)
– دایی من بنژامن، کلود تیلیه، ۱۳۵۶
– اشتباه رمانی از آنتونیس ساماراکیس، انتشارات آگاه، ۱۳۵۶
– سیمای زنی در میان جمع رمانی از هاینریش بل، نشر آگه، ۱۳۶۲
– وجدان زنو رمانی از ایتالو اسووو، انتشارات آگاه، ۱۳۶۳
– منم فرانکو، مانوئل واسکس مونتالبان، ۱۳۷۵
– خاطرات یک بچه ناقل، لوئیجی برتلی (وامبا)، ۱۳۷۵
– مرد رؤیاها: زندگی‌نامهٔ جان رید، اثر رابرت روزنستون، نشر چشمه، ۱۳۸۴
– ظرافت جوجه‌تیغی رمانی از موریل باربری، انتشارات کندوکاو، ۱۳۸۸
– دیدار به قیامت، اثر پیر لومتر؛ تهران: نشر آگاه، ۱۳۹۴
– افسانه پدران ما، سورژ شالاندن
و…
او سرانجام، در صبح روز ۱۲ خرداد ۱۳۹۸، با پرت شدن از پنجره منزلش در طبقه دوازدهم در محله بهجت‌آباد تهران، به پایین، در ۸۷ سالگی، جانش را از دست داد. در پی مرگ وی شایعاتی در مورد احتمال خودکشی وی مطرح شد که پسرش چنین چیزی را تکذیب کرد. همچنین پلیس دلیل احتمالی مرگ وی را عدم تعادل دانست.
برخی معتقدند؛ شاید در میان آثاری که کلانتریان ترجمه کرده داستان «دیدار به قیامت» بر زندگی خود او بیشترین تأثیر را گذاشته بود، به طوری که او درست به شیوه قهرمان این داستان، با پرت کردن خود از بالای ساختمان دست به خودکشی زد.
گردآوری و نگارش:
#لیلا_طیبی (رها)
