از رازی تا میرزا خانی(پنجاه تن از نام آوران فارسی زبان هزاره گذشته)/ شریف منصور

پیشگفتار:

حوزه تمدن فارسی همواره و در هر شرایطی یکی از مراکز اصلی پرورش دانشمندان جهان بوده است. دانشمندانی که عمر شان را وقف دانش و پیشرفت جهان کردند و آثار بسیار گرانبهایی از خود به یادگار گذاشتند. این آثار که به زبان فارسی نوشته شدند و یا فارسی زبان ها به دلایلی آن ها را به زبان های دیگر نوشتند نقش مهمی در پیشرفت بشریت ایفا کردند مانند کتاب های کامل الصناعه حکیم علی بن عباس اهوازی و قانون ابوعلی سینا که نقش مهمی در پیشرفت علم پزشکی داشتند. برای پاسداشت از زحمات این دانشمندان و به مناسبت صدمین سال تولد استاد عبدالحسین زرین کوب، فهرست پنجاه تن از دانشمندان و شخصیت های تاثیر گذار فارسی زبان هزاره گذشته را به خوانندگان گرامی تقدیم میکنم.

قرن سوم:

۱_ محمد بن ذکریای رازی: یکی از بزرگ ترین و مشهور ترین پزشکان ایران و جهان است. رازی عادت داشت که دانسته های پزشکی خود را به صورت روزمره یادداشت کند، پس از مرگ وی این یادداشت ها به همت ابن العمید وزیر رکن الدوله گرد آوری شد و به صورت کتابی درآمد که کتاب حاوی نامیده شد و این کتاب تحول بزرگی در پیشرفت علم پزشکی جهان ایجاد کرد.[1] کتاب المنصوری هم اثر دیگری از رازی است که در قرون وسطی برای پزشکان اروپایی اهمیت ویژه ای داشت و به عنوان مهم ترین کتاب پزشکی در مدارس طبی تدریس میشد.[2]

۲_ابو عبدالله محمد بن موسی خوارزمی: خوارزمی جغرافیا شناس، پزشک، ستاره شناس و یکی از بزرگ ترین و مشهور ترین ریاضی دانان جهان بود و آثار او در پیشرفت ریاضی در جهان نقش بسیار مهمی داشت. اثر مهم او مختصر من حساب الجبر و المقابله است  وکتاب الجمع و التفریق هم اثر مهم دیگری است از خوارزمی.

۳_احمد بن اسحاق مشهور به ابن واضح یعقوبی: وی تاریخ نگار، جغرافیا دان، ستاره شناس بود و شعر هم میسرود. یعقوبی ایرانی بود و اصالتی اصفهانی داشت.[3] یکی از مهم ترین آثار او کتاب تاریخ یعقوبی است که جز مهم ترین و ارزشمند ترین کتاب های تاریخ اسلام به شمار میرود، این کتاب تنها در مورد تاریخ اسلام نیست بلکه تاریخ جهان است و یعقوبی در تاریخ خود اطلاعات زیادی در مورد کشورهای مختلف و ادیان و پادشاهان این کشورها را در اختیار خوانندگان خود میگذارد. تاریخ یعقوبی با ذکر سرگذشت آدم و حوا شروع میشود پس از آن نویسنده به ذکر زندگانی پیامبران بعدی تا حضرت عیسی میپردازد، و بعد نوبت به تاریخ کشورهای مختلف مانند چین و هند و ایران و حبشه و دیگر کشورها میرسد. بخش آخر کتاب به اسلام و اعراب اختصاص یافته است که یعقوبی ابتدا به روایت آداب و رسوم و باورهای دینی اعراب پیش از ظهور اسلام میپردازد و در آخر زندگانی حضرت محمد را از ولادت تا رحلت می آورد و تاریخ او با ذکر سقیفه بنی ساعده به پایان میرسد. کتاب دیگر یعقوبی، البلدان یکی از کتاب های کهن و ارزشمند جغرافیایی جهان است.

۴_ ابوحنیفه احمد بن داود دینوری یکی از نویسندگان چیره دست ایرانی و معاصر یعقوبی بود. کتاب مهم او اخبار الطوال است، ابوحنیفه در ابتدای این کتاب سرگذشت حضرت آدم و تعدادی از پیامبران دیگر روایت میکند و بعد به پادشاهان ایران میپردازد و در آخر تاریخ اسلام را از جنگ های ایران و اعراب شروع میکند و تا به خلافت معتصم ادامه میدهد.

۵_ سلیمان سیرافی: یکی از نویسندگان توانا و جهاندیده قرن سوم بود. وی کتابی به سلسله التواریخ نوشته است. این کتاب که به شگفتی های جهان باستان مشهور است جز قدیمی ترین کتاب های جغرافیایی ایران و جهان است. سلیمان نوشتن این کتاب ارزشمند را در سال ۲۳۷ هجری به پایان برد و ۶۵ سال پس از نگارش سلسله التواریخ، یک نویسنده ایرانی دیگر به نام ابو زید حسن سیرافی مطالب دیگری هم به این کتاب افزود و به اصطلاح آن را کامل کرد.

۶_ ابن خردادبه: وی نویسنده یکی از کهن ترین کتاب های جغرافیایی ایران و جهان است. ابوالقاسم بن عبیدالله بن عبدالله مشهور به ابن خرداد به مسئول پست ولایت جبال بود به همین خاطر اطلاعاتی درباره راه های کشورهای دیگر کسب میکرد و این اطلاعات را به صورت کتابی به نام مسالک و ممالک درآورد که مورد استقبال و استناد جغرافی نویسان بعدی قرار گرفت.

 

قرن چهارم:

۷_ محمد بن جریر بن یزید طبری: به جرئت میتوان او را پدر علم تاریخ شرق و یا هردوت شرق نامید. کتاب مشهور و مهم او تاریخ الرسل و الامم و الملوک است که بیشتر آنرا به نام تاریخ طبری میشناسند و یکی از مهم ترین و مشهور ترین کتاب های تاریخ اسلام و ایران است. تاریخ طبری از آغاز خلقت شروع میشود و تا سال ۳۰۲ هجری قمری ادامه میابد. این کتاب دنباله ای هم دارد که آن را عریب نوشته است.

۸_ حمزه بن حسن اصفهانی: یکی از تاریخ نگاران توانای جهان اسلام بووی ۱۲ کتاب نوشته بود که بیشتر آن ها از میان رفته اند. یکی از آثار بجا مانده او کتاب تاریخ عمومی ارزشمند و معتبر تاریخ سنی ملوک الارض و الانبیا است.  برخلاف طبری، یعقوبی و دینوری، خیلی به تاریخ اسلام و اعراب نپرداخته است. اصفهانی باب اول کتاب خود را به پادشاهان ایرانی اختصاص داده است. باب های بعدی تاریخ روم و یونان است و تنها در باب دهم یعنی آخرین باب وقایعی از زندگانی پیامبر و حوادث مهمی که در دوران عباسیان اتفاق افتاده است را ذکر میکند.

۹_ ابوجعفر نرشخی: تاریخ نگار بود. کتاب تاریخ بخارا از اوست. تاریخ بخارا کتابی است در مورد تاریخ بخارا از زمان پیدایش تا هنگام سلطنت امیر نوح پسر منصور سامانی و ابوجعفر نگارش آن را در سال ۳۳۲ به پایان رساند. ابوجعفر این کتاب را به زبان عربی نوشته بود و به همین دلیل خوانندگان کمی در میان فارسی زبانان داشت و بالاخره در سال ۵۲۲ محمد ابن زفر آن را به فارسی ترجمه کرد.

۱۰_ حکیم علی بن عبـاس مجوسـی اهوازی: یکی از پزشکان بزرگ ایران و جهان بود. اثر مهم و فوق العاده ارزشمند او کتابی است به نام کامل الصناعه الطبیه که آن را  اروپائیان در قرن ۱۵ میلادی ترجمه و وارد عرصه آموزش پزشکی کردند و تا قرن ۱۸ همچنان  در دانشگاه های اروپا به عنوان کتاب مرجع از آن استفاده میشد.[4]

۱۱_ حکیم ابوعلی سینا: پزشک چیره دست، ریاضی دان، ستاره شناس و شاعر توانای فارسی زبان، حکیم ابوعلی سینا یکی از بزرگ ترین و مشهور ترین پزشکان جهان بود. وی ۸ کتاب و رساله پزشکی نوشته بود که کتاب قانون مهم ترین آن هاست. قانون یکی از مهم ترین کتاب های پزشکی جهان است و برای قرن های متوالی آن را در مدارس پزشکی سراسر جهان تدریس میکردند.  قانون دو جلد دارد، در جلد نخست درباره اصول کلی پزشکی، فیزیولوژی و پاتولوژی بحث شده است، در جلد دوم انواع داروها طبق حروف الفبا ذکر شده است.

۱۲_ عضد الدوله دیلمی: یکی از پادشاهان فرهیخته و فرهنگ دوست ایرانی بود و نظیر او در تاریخ اسلام و ایران کم دیده شده است. وی توجه ویژه ای به فراگیری و پیشرفت دانش داشت به همین خاطر برای دانشمندان زمان خود حقوق تعیین میکرد و از آن ها میخواست که به پژوهش و نگارش بپردازند.[5] وی بیمارستانی در شیراز ساخت[6] و بیمارستان بغداد را هم تجدید بنا کرد که به نام بیمارستان عضدی مشهور شد. عضد الدوله پزشکان و جراحان نامی را گرد هم آورد و در بیمارستان بغداد به کار گماشت[7] و بدین ترتیب بیمارستان بغداد از نگاه تجهیزات و امکانات به مرتبه ای رسید که هیچ بیمارستانی تا آن زمان نرسیده بود.[8]

۱۳_ ناخدابزرگ بن شهریار رامهر مزی: یکی از دریانوردان ایرانی بود. وی کتابی نوشته است به نامعجایب الهند. این کتاب که جز کتاب های کهن و بسیار ارزشمند به شمار میرود شامل ۱۳۶ حکایت خواندنی و شگفت انگیز است و در لابلای داستان ها نویسنده اطلاعات مفیدی درباره سرزمین ها، مردم و حیات وحش آن زمان هم به خواننده ارائه میدهد. نسخه فارسی کتاب به دست نیامده است ولی ترجمه عربی آن موجود است و به زبان های دیگر ترجمه شده است.

۱۴_ ابن مسکویه: نام کامل او ابوعلی احمد بن یعقوب مسکویه است. ابن مسکویه پزشک، تاریخ نگار و شاعر بود. مهم ترین اثر او کتاب تاریخ اوست به نام تجارب الامم.

۱۵_ ابو اسحق ابراهیم استخری: یکی از جهانگردان و جغرافیا شناسان بزرگ ایران بود. المسالک و الممالک استخری اثر مهم اوست. این کتاب کهن و گرانبها جز مهم ترین و معتبر ترین کتاب های جغرافیایی به شمار میرود.  کتاب دیگر او صور الاقالیم است.

 

قرن پنجم:

۱۶_ ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی: یکی از بزرگ ترین نویسندگان تاریخ ایران است. اثر گرانسگ او تاریخ بیهقی است که آن را تاریخ مسعودی و تاریخ یمینی هم نامیده اند. تاریخ بیهقی، تاریخ سلسله غزنوی است و بیهقی در این کتاب مطالبی هم در مورد دولت های دیگر مانند سامانیان هم نوشته است.

۱۷_ ابوسعید عبدالحی  بن ضحاک گردیزی: در مورد او اطلاعات کمی در دست داریم. اثری از او بجا مانده است به نام زین الاخبار و یا تاریخ گردیزی. گردیزی تاریخ خود را از عصر اساطیر ایرانی شروع کرده است و تا حوادث سال ۴۳۲ ادامه داده است. تاریخ گردیزی، تاریخ مشترک اعراب و ایران است. بخش ایران از پیشدادیان شروع میشود و بخش اعراب از حضرت محمد.

۱۸_ حکیم عمر خیام نیشابوری: دانشمندی بزرگ و کم نظیر بود. حکیم مانند بسیاری از دانشمندان ایران همه چیز دان بود اما بیشتر او را به عنوان  ریاضی دان و ستاره شناس میشناسند. از او رباعیاتی هم به جا مانده است.

۱۹_ ابوریحان محمد بن احمد بیرونی خوارزمی: این دانشمند بزرگ ستاره شناس، ریاضی دان، جغرافیا شناس و نویسنده ای توانا بود. بیرونی بیشتر از صد کتاب و رساله به نگارش درآورده بود منجمله آثار الباقیه، تحقیق مالهند و التفهیم.

۲۰_ حکیم ناصر خسرو: ابو معین ناصر بن خسرو خراسانی جهانگرد، نویسنده و شاعری توانا بود. بخاطر پذیرفتن مذهب اسماعیلیه تحت تعقیب قرار گرفت و حدود ۴ دهه از عمر خود را در انزوا سپری کرد. از آثار مهم حکیم میتوان به سفرنامه او، خوان الاخوان و زاد المسافرین اشاره کرد.

 

قرن ششم:

۲۱_ سید اسماعیل فرزند حسن جرجانی: پزشکی اهل گرگان بود و آثاری به زبان های فارسی و عربی نوشته بود منجمله کتاب ذخیره خوارزمشاهی که در رده مهم ترین کتاب های کهن پزشکی قرار دارد. ذخیره خوارزمشاهی از جمله کتاب هایی بود که مشتاقان دانش پزشکی حتما باید آن را فرا میگرفتند.

۲۲_ ابوالحسن علی بن زید بیهقی مشهور به ابن فندق: پژوهشگر و تاریخ نگار بود و ده ها کتاب نوشته بود. از او آثاری به جا مانده است مانند تتمه صوان الحکمه و تاریخ بیهق.

 

قرن هفتم:

۲۳_ مولانا جلال الدین محمد بلخی: مولانا یکی از بزرگ ترین شخصیت های جهان و شاعران حوزه تمدن فارسی است. از آثار مولانا میتوان به مثنوی معنوی، دیوان غزلیات و فیه ما فیه اشاره کرد.

۲۴_ سعدی شیرازی: نام کامل او مشرف الدین مصلح بن عبدالله شیرازی است. سعدی جهانگرد، نویسنده ای چیره دست و شاعری توانا بود. آثار او یعنی گلستان سعدی و بوستان سعدی در شمار بهترین آثار حوزه تمدن فارسی قرار دارند.

۲۵_ محمد بن احمد نسوی: منشی و رئیس دیوان انشای سلطان جلال الدین محمد خوارزمشاه بود. کتابی دارد به نام سیره جلال الدین محمد منکبرتی. این کتاب مهم ترین اثریست که در مورد زندگی، دوران سلطنت و سرانجام کشته شدن سلطان جلال الدین آخرین پادشاه سلسله خوارزم شاهیان به نگارش درآمده است. نسوی همچنان اطلاعات مفیدی در مورد سال های آخر زندگانی سلطان محمد خوارزمشاه و دلایل و چگونگی یورش مغول ها به ایران در اختیار ما میگذارد.

۲۶_ علاالدین ابوالمظفر عطا ملک محمد جوینی: دانشمندی بزرگ و تاریخ نگاری چیره دست بود. مهم ترین اثر او تاریخ جهانگشای جوینی، یکی از کتاب های مهم در مورد دوران تسلط مغول ها بر ایران است. این کتاب از حمله چنگیز حمله به ایران شروع میشود و تا زوال دولت اسماعیلیان در الموت ادامه میابد. جهانگشای جز مهم ترین کتاب هایی است که تاکنون درباره مغول ها و اسماعیلیان به نگارش درآمده است.

۲۷_ قاضی منهاج السراج جوزجانی: یکی از تاریخ نگاران بزرگ حوزه تمدن فارسی بود. طبقات ناصری اثر گرانبهای اوست. طبقات ناصری کتاب تاریخ عمومی جهان است و مانند کتاب هایی که پیش از آن نوشته شده اند از عهد آفرینش شروع میشود و ضمن ارائه اطلاعاتی درباره اعراب و پیامبر، به روایت تاریخ سلسله های مختلفی مانند خوارزمشاهیان، غوریان، عباسیان، سلجوقیان و دیگر سلسله ها میپردازد.

۲۸_ خواجه نصیر الدین طوسی: دانشمندی همه چیز دان و ریاضی دان و ستاره شناس و نویسنده ای بزرگ بود. مهم ترین اثر او زیج ایلخانی است.

 

قرن هشتم:

۲۹_ خواجه رشید الدین فضل الله: پزشک، دولتمرد و تاریخ نگار بزرگی بود. مهم ترین اثر او جامع التواریخ رشیدی است که کتابی است فوق العاده ارزشمند، آن را بزرگ ایرانی با کمک همکاران خود به نگارش در آورده است. همانطور که گفتیم یکی از مهم ترین کتاب های تاریخ مغول ها و فرقه اسماعیلیه است.

۳۰_ حافظ شیرازی: خواجه شمس الدین محمد مشهور به حافظ شیرازی یکی از بزرگ ترین، محبوب ترین و مشهور ترین شاعران زبان فارسی است. دیوان حافظ را میتوان در خانه هر فارسی زبانی یافت.

۳۱_ هندوشاه بن سنجر بن عبدالله صاحبی نخجوانی: تاریخ نگار و نویسنده چیره دستی بود. از او کتابی به جا مانده است به نام تجارب السف که تاریخ خلفای اسلام و وزیران آن هاست.

۳۲_ حمد لله مستوفی قزوینی: وی تاریخ نگار، جغرافیا دان و شاعر بود. از آثار مستوفی میتوان به کتاب جغرافیایی نزهت القلوب و کتاب تاریخ گزیده اشاره کرد که یک کتاب تاریخ عمومی است.

 

قرن نهم:

۳۳_ عبدالله پسر لطف الله بهدادینی خوافی، مشهور به حافظ ابرو: تاریخ نگار و جغرافیا دان بود، کتاب تاریخ ارزشمندی دارد به نام مجمع التواریخ السلطانیه که حاوی حوادث تاریخی است از ابتدای آفرینش تا سال ۸۳۰. این کتاب چهار ربع دارد: ربع اول: از ابتدای آفرینش تا ظهور پیامبر. ربع دوم: تاریخ زندگانی پیامبر تا انقراض خلافت عباسی ربع سوم: از ظهور دولت صفاریان تا تاریخ طائفه قراختائیان ربع چهارم: این بخش که حافظ ابرو آن را زبده التواریخ نامیده است به دو بخش تقسیم میشود و حوادث سال های ۷۳۶ تا ۸۳۰ را در بر میگیرد.

حافظ ابرو یک کتاب جغرافیا هم دارد که نگارش آن را در دوران سلطنت شاهرخ فرزند تیمور شروع کرد و به پایان رساند. حافظ ابرو، جهانگرد هم بود و ضمن دیدن استان های مختلف ایران، به کشورهای مختلفی مانند هند و سوریه سفر کرده بود.

۳۴_ ابو عبدالله محمد بن احمد مقدسی: جغرافیا شناس بود و کتاب احسن التقاسیم فی معرفه الاقلیم اثر گرانبهای اوست. احسن التقاسیم به دو بخش تقسیم میشود: بخش اول سرزمین های جزیره العرب و بخش دوم سرزمین های متعلق به ایران.

۳۵_ مولانا نظام الدین شامی: تاریخ نگار رسمی دربار تیمور بود و به درخواست تیمور کتاب ظفرنامه شامی را نوشت که زندگی نامه تیمور و شرح جنگ های اوست تا سال ۸۰۶ و شامی آن را به دستور تیمور نوشته است.

۳۶_ معین الدین نطنزی: تاریخ نگار بود، کتاب منتخب التواریخ از اوست. منتخب التواریخ کتاب تاریخ عمومی جهان است از آفرینش تا سال ۸۰۷ هجری به همراه حوادثی از این سال تا سال ۸۱۶.

۳۷_ پادشاه میرزا محمد تراغای الغ بیگ: پسر شاهرخ و نوه تیمور بود. این پادشاه ستاره شناس و ریاضی دان و نویسنده بود.

۳۸_ محمد بن خاوند شاه بن محمود ملقب به میرخواند: تاریخ نگار نامداری است. روضه الصفا اثر اوست. نام کامل این کتاب روضه الصفا فی سیره الانبیا و الملوک و الخلفا است. روضه الصفا شش جلد دارد: جلد اول در مورد انبیا و پادشاهان اساطیری ایران است. جلد دوم سیره پیامبر و زندگانی خلفای چهارگانه اسلام است. جلد سوم شرح حال نوادگان پیامبر (ائمه) و خلفای اموی و عباسی است. جلد چهارم در مورد سلسله های پادشاهی ایران است که پس از تسلط اعراب بر ایران روی کار آمدند. جلد پنجم در مورد مغول هاست و ایلخانان و قیام سربداران.  جلد ششم در مورد تیمور است و جانشینان او.

 

قرن دهم هجری:

۳۹_ سید علی اکبر خطائی: وی جهانگرد بود و در دوران شاه اسماعیل صفوی به چین سفر کرده بود. سفرنامه او به چین که خطای نامه نام دارد یکی از ارزشمند ترین کتاب هایی است که در مورد چین نوشته شده است. خطائی در این کتاب در مورد ترکیه عثمانی هم اطلاعاتی ارائه کرده است.

۴۰_ غیاث الدین بن همام الدین حسینی خواندمیر: نواده میرخواند نویسنده روضه الصفا بود. اثر مهم او تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر است که سه جلد دارد: جلد اول: خواندمیر از عهد آفرینش شروع میشود، بعد به شرح حال پیامبران و پس از آن به روایت تاریخ اعراب پیش از ظهور اسلام و بعد از ظهور آن تا پایان خلافت حضرت علی میپردازد، جلد دوم در مورد نوادگان پیامبر(ائمه)، خلفای اموی و عباسی و پادشاهان معاصر آن هاست. جلد سوم در مورد مغول هاست و پادشاهان ایرانی معاصر آن ها.

کتاب مهم دیگر غیاث الدین خواندمیر دستور الوزرا است. دستور الوزرا زندگینامه وزیرانی است که در خدمت سلسله های اموی، عباسی، مغول و ایرانی بوده اند.

قرن یازدهم:

۴۱_ ابوالقاسم فِندِرسکی: ریاضی دان و کیمیا دان، تاریخ نگار بود. کتاب و رساله هایی نوشته بود و بخشی از آثار بجا مانده است منجمله: حقایق الصنایع و رساله کیمیا.

۴۲_ ملا صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی: یکی از حکیمان مشهور قرن یازدهم است. مهم ترین اثر او  الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه است.

قرن دوازدهم:

۴۳_ محمد اکبر ارزانی: آثار مهم حکیم: میزان الطب: مجموعه سه مقاله از حکیم ارزانی ست این کتاب را حکیم به زبان فارسی نوشت و بخاطر فشردگی و نثر روان این کتاب، آن را به عنوان اولین کتاب درسی حوزه های پزشکی کشورهای هند و پاکستان انتخاب کردند.[9] طب اکبری: این کتاب ترجمه ای است از کتاب شرح اسباب و علامات اثر نفیس بن عوض کرمانی و حکیم بخشی از مطالب کتاب اصلی را حذف و مطالبی از کتاب های دیگر را به این ترجمه افزوده است.[10]

 

قرن سیزدهم:

۴۴_ حاج میرزا زین العابدین مشهور به مست علی شاه: جهانگرد و نویسنده ای توانا بود. یکی از آثار او ریاض السیاحه است که تاریخ عمومی است و در عین حال در دسته کتاب های جغرافیایی و ادیان و مذاهب هم قرار میگیرد. بستان السیاحه و حدائق السیاحه کتاب های دیگر او هستند.

 

قرن چهاردهم و پانزدهم:

۴۵_ بابه جان غفورف: یکی از پژوهشگران و تاریخ نگاران نامی فارسی زبان است. وی اهل خجند تاجیکستان بود و عمر پر بار خود را وقف پژوهش در مورد تاریخ تاجیکان کرد. کتاب ماندگار و ارزشمند “تاجیکان” شاهکار اوست.

۴۶_ صدر الدین عینی: وی هم یکی از بزرگ ترین نویسندگان و پژوهشگران فارسی زبان است. از جمله آثار مهم عینی میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:  تاریخ انقلاب فکری در بخارا، نمونه ادبیات تاجیک

۴۷_ ملک الشعرا استاد خلیل الله خلیلی: پژوهشگر، تاریخ و شاعر بود.از آثار مهم استاد میتوان به سلطنت غزنویان، عیاری از خراسان و از بلخ تا قونیه اشاره کرد.

۴۸_ عبدالحسین زرین کوب: تاریخ نگار، ادیب، منتقد و ایران شناس بود. وی در روزهای پایانی سال ۱۳۰۱ در بروجرد متولد شد. از کودکی به شاهنامه و آثار تاریخی سخت علاقمند بود. استاد آثار متعدد و ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته است که از میان آن ها میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: تاریخ مردم ایران، دو قرن سکوت، تاریخ ایران بعد از اسلام، با کاروان حله و بامداد اسلام.

۴۹_ بانو شهلا صلح جو: نخستین بانوی ستاره شناس ایران و مدیر رصد خانه ابو ریحان بیرونی بود.

۵۰_ پروفسور مریم میرزا خانی: یکی از نوابغ ریاضی جهان بود و جوایز معتبر زیادی منجمله جایزه فیلدز که بالاترین جایزه علمی رشته ریاضی است را کسب کرده بود. روز تولد او روز جهانی زن در ریاضیات نامگذاری شده است.

 

منابع:

_تاریخ پزشکی ایران، دکتر سیریل الکود، مترجم محسن جاویدان، شرکت اقبال و شرکا، تهران ۱۳۵۲

_البلدان، احمد بن اسحاق یعقوبی، مترجم محمد ابراهیم آیتی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران ۱۳۵۶

_ کامل الصناعه الطبیه، حکیم علی بن عبـاس مجوسـی اهوازی، ناشر الکترونیک: موسسه قائمیه اصفهان

_تاریخ مردم ایران، عبدالحسین زرین کوب، موسسه انتشارات امیر کبیر، تهران ۱۳۵۷

 

شریف منصور، عضو فعال بنیاد جهانی سبزمنش

 

[1] _تاریخ پزشکی ایران،  ص ۲۸۹

[2] _تاریخ پزشکی ایران،  ص ۲۸۹

[3] _البلدان، مقدمه، ص ۱۱

[4] _کامل الصناعه، مقدمه ج اول، ص ۶

[5] _تاریخ مردم ایران، ج دوم، ص ۴۳۶

[6] _تاریخ پزشکی، ص ۲۳۲

[7] _تاریخ مردم ایران، ج دوم، ص ۴۳۶

[8] _تاریخ پزشکی، ص ۲۳۲

[9] _طب اکبری، مقدمه، ص ۵

[10] _طب اکبری، مقدمه، ص ۵